مرور كوچه نقاش ها ، ۱
تهران قدیم و مشتی هایش در خاطرات فرمانده گردان میثم
به گزارش جاویدانی، کاسب های محل، خصوصاً آنها که اهل زورخانه بودند، ساعت 6صبح، دسته جمعی می رفتند زورخانه کوچه غریبون یک دست ورزش می کردند. بعد می رفتند مسجد جامع درس مکاسب می خواندند تا کسب حلال داشته باشند.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «کوچه نقاش ها» یکی از آثار ادبیات دفاع مقدس که دربرگیرنده خاطرات زنده یاد سیدابوالفضل کاظمی فرمانده گردان میثم است. این خاطرات توسط راحله صبوری ثبت و تدوین شده است. «کوچه نقاش ها» سال ۱۳۸۹ منتش شد و سال ۱۳۹۸ هم به چاپ بیست و یکم رسید. این کتاب هم اکنون با چاپ بیست و دوم در بازار نشر عرضه می شود.
ویژگی بارز شخصیت سیدابوالفضل کاظمی، روحیه جوانمردی و مشتی گری یا حتی عمل به روش و شیوه لات های قدیم تهران است. کوچه نقاش ها یکی از محلات قدیمی شهر تهران است که ساکنانش اهل هیئت، مشتی گری، نگه داشتن کبوتر در خانه یا به قول عامیانه کفتربازی و … بوده اند. اهالی همین محل و محلات مشابه تهران، در سالهای دفاع مقدس در جنگ تحمیلی حضور داشته و به قول معروف، همان بچه تهرونی هایی بودند که غُدبازی درآورده و گاهی حرف فرماندهان را نمی خواندند.
در چندمطلبی که به مرور منتشر می نماییم، بنا داریم خاطرات سیدابوالفضل کاظمی راوی «کوچه نقاش ها» را از زاویه های مختلف مرور نماییم که بدیهی است قسمت اول این مرور و بررسی که مربوط به دوران کودکی است، خاطراتی از تهران قدیم و مشتی هایش را شامل می شود.
در ادامه قسمت اول مرور و بررسی خاطرات مندرج در این کتاب را می خوانیم؛
* تهران قدیم و مشتی هایش
سید ابوالفضل کاظمی متولد ۱۳۳۵ بود و آن طور که در خاطراتش محله اش را معرفی می کند، این محله به «چال میدان» معروف است؛ چون دور و اطرافش پر از گود و چال بوده است. اما به قول کاظمی «زمانی پر شد از شیره خانه، قمارخانه و طربخانه». کوچه نقاش ها، یعنی محدوده خانه کودکی های کاظمی در همین محله چال میدان قرار دارد و بالاتر از ۷۰ سال قدمت دارد.
یکی از خرده فرهنگ های قدیمی مردم تهران که در کتاب خاطرات ابوالفضل کاظمی معرفی می شود، کبوتربازی است که می گوید در فرهنگ تهرانی ها جا دارد و مردم این شهر عقیده داشته اند نگهداری از یک جان دار در خانه، برای رفع بلا لازم است و اگر نسل کبوتر (کفتر) خوب، زیاد شود، گویی نسل انسان های خوب زیاد شده است.
همه کاسب های محل، بویژه آنها که اهل زورخانه بودند، ساعت ۶ صبح، دسته جمعی می رفتند زورخانه کوچه غریبون، یک دست ورزش می کردند. بعد می رفتند مسجد جامع، درس مکاسب می خواندند تا کسب حلال داشته باشند. ساعت ۸ بامداد هم در دکانشان را باز می کردند گوشه دیگر خاطرات راوی «کوچه نقاش ها» به هیئت های قدیمی تهران اختصاص دارد و طبق اطلاعاتی که وی در اختیار مخاطبش می گذارد، در سالهای قدیم، هیئت ها به اسم حیدر (بانی) و برپاکننده شان خوانده می شدند. کاظمی ضمن عنوان نمودن این مطلب، از اسامی مطرحی چون شاه حسین، اکبر ناظم، احمد شمشیری، مرشد باقر، مرشد اسمال، آق عباس، سید کمال حسینی و حسن ذوالفقاری، به عنوان مرشدان معروف دوره کودکی خود در هیئت ها نام می برد. رسم دیگری که کاظمی درباره ی هیئت ها و عزاداری های تهران قدیم روایت می کند، این است که وقتی دکترها لاعلاجی را جواب می کردند یا حاجتی داشتند، پیراهن مریض یا حاجتمند را زیر پای سینه زن می انداختند تا شفا بگیرد.
کاظمی در ذکر خاطراتش، درباره ی رعایت فرهنگ جوانمردی و پهلوی در محلات تهران قدیم هم مطالبی دارد و می گوید زمانی «حرف مرد، حرف بود و قولش قول. پر سبیل انگار اعتبار حرف مرد بود.» فرمانده گردان میثم لشکر ۲۷ در دوران دفاع مقدس درباره ی تهران کودکی هایش می گوید «همه کاسب های محل، بویژه آنها که اهل زورخانه بودند، ساعت ۶ صبح، دسته جمعی می رفتند زورخانه کوچه غریبون، یک دست ورزش می کردند. بعد می رفتند مسجد جامع، درس مکاسب می خواندند تا کسب حلال داشته باشند. ساعت ۸ بامداد هم در دکانشان را باز می کردند.» (صفحه ۴۴) بگفته کاظمی، آن زمان پهلوان، عظمت و حرمتی خاص بین مردم داشت و محور محله بود. طوری که پس از روحانی و منبری، حرف اول و آخر را او می زد.
از دیگر فرهنگ ها و اصولی که در کودکی به سیدابوالفضل کاظمی آموخته شد، این بود که زورخانه، مسجد سوم است و به قدری دارای حرمت است که نباید بدون وضو واردش شد. چون در زورخانه ذکر امیرالمومنین (ع) می آید، مریض شفا می گیرد و غیبت و لقمه حرام، حرمت زورخانه را پایمال می کنند. خاصیت زورخانه هم این است که در آن، شاه و گدا هیچ فرقی با هم ندارند.
* آشنایی با حاج قاسم به عنوان مراد
با مرگ پدر که کاظمی هم مانند قدیمی ها او را «آقا» صدا می زد، زندگی خانوادگی او دیگر در رفاه سابق نبود و به قول او، زندگی روی دیگرش را به او نشان داد. بدین سان تابستان ها بلال و آلوچه خشکک از بازار می خرید و در محل می فروخت. بعلاوه، سر کوچه مبادرت به فروش بستنی آلاسکا می کرد. در همان دوران کودکی و بی پدری سیدابوالفضل کاظمی بود که انجمن شاعران مسلمان، با همکاری ژولیده نیشابوری در محله کوچه نقاش ها راه افتاد و سیدابوالفضل در آن، وزن و قافیه را آموخته و ساختن شعر مذهبی را آغاز کرد.
سیدابوالفضل کاظمی در مقطعی از نوجوانی در یک کارگاه کاغذبری نزدیک غذاخوری مرشدچلویی در بازار تهران کار می کرد. خاطره او از مرشدچلویی این است که سر در مغازه اش نوشته بود: «نسیه داده می شود؛ در حد وسع!» کاظمی در ۱۲ سالگی در دبیرستان جهان تحصیل می کرد. بامداد ها درس می خواند و عصرها در قهوه خانه دایی اش سیدعلی کار می کرد. به تعبیر خودش، تازه الفبای فرهنگ لاتی را یاد گرفته بود که دایی اش قهوه خانه را جمع و بوفه هنرستانی را که سیدابوالفضل در آن تحصیل می کرد، اجاره کرد. بدین سان ابوالفضل هم زنگ های تفریح پشت دخل رفته و کار می کرد.
در سال ۱۳۴۶ بعد از هیئت «کل قاسم» (نام حیدر هیئت) که معروف ترین هیئت محله کوچه نقاش ها بود، هیئت دیگری با نام «نوباوگان باب الحوائج» کار خودرا در این محله شروع کرد که بیشتر بچه های کوچه نقاش ها و کوچه پشتی در آن جمع می شدند. بانی و حیدر این هیئت، مردی به نام ابوالقاسم کاظم ده باشی بود که تبدیل به مراد راوی «کوچه نقاش ها» شد. این مرد روزها با نوجوانان محله فوتبال بازی می کرد و شب ها برایشان کلاس اخلاق، قرآن یا مسابقه شکیات نماز برگزار می کرد که جوایز جوان پسندی مثل گرم کن آدیداس، جام و کفش کتانی داشت. سیدابوالفضل کاظمی می گوید اگر قاسم یا حاج قاسم وارد زندگی اش نشده بود، معلوم نبود به چه سرنوشتی گرفتار می شد. او بود که کاظمی را به معلم های اخلاق و عرفان علاقمند کرد و به جلسات حاج آقا حق شناس برد.
سیدابوالفضل کاظمی در مقطعی از نوجوانی در یک کارگاه کاغذبری نزدیک غذاخوری مرشدچلویی در بازار تهران کار می کرد. خاطره او از مرشدچلویی این است که سر در مغازه اش نوشته بود: «نسیه داده می شود؛ در حد وسع!»
* پیداکردن دوستان جدید ازجمله ابراهیم هادی و احمد متوسلیان
با رسیدن سال ۱۳۵۳، کاظمی به خاطر علاقه اش به ورزش کشتی، عضو باشگاه ابومسلم شد و هفته ای چندمرتبه برای تمرین کشتی به باشگاه می رفت. وی در این باشگاه دوستان جدیدی پیدا کرد که همگی از فرماندهان دوران دفاع مقدس هستند؛ ازجمله جعفر جنگ روی، ابراهیم هادی و اصغر رنجبران. او می گوید «بعد از مدتی جوانی خوش قواره آمد که هیکلی ورزیده داشت؛ سبزه رو بود و چشم و ابرو مشکلی؛ خیلی با ابهت و مردانه. خیلی زود اسمش سر زبان ها افتاد؛ احمد متوسلیان.» (صفحه ۷۱)
کاظمی از این وآن شنیده بود متوسلیان دانشجوست و کارهای سیاسی هم می کند. در آن مقطع، احمد متوسلیان ورزش بُکس را تمرین می کرد و ابوالفضل کاظمی کشتی.
* روزهای که برپاکردن هیئت راحت نبود
راوی «کوچه نقاش ها» در خاطراتش از سالهای قبل از پیروزی انقلاب، می گوید هیئت برپاکردن کار ساده ای نبود و متقاضیان باید به کلانتری محل خود رفته و مجوز می گرفتند. در غیراین صورت آژان ها (مأموران) به هیئت ریخته و به اصطلاح درش را تخته می کردند. در سال هایی که هیئت در منزل پدری کاظمی برگزار می شد، کلانتری او را به عنوان بانی هیئت احضار و سوال وجواب می کرد. او می گوید وقتی در خیابان دسته عزاداری راه می انداختند، همیشه یک آژان کنار دسته راه می رفت و مراقب اوضاع بود تا قضیه سیاسی نشود. سیدابوالفضل کاظمی از آن برهه به بعد، خود تبدیل به میاندار هیئت شد.
در یکی از راهپیمایی های ضدشاه که به ضدوخورد بین مأموران حکومتی و مردم ناراضی انجامید، سیدابوالفضل کاظمی دختر ثروتمند و باحجابی را مشاهده کرد که با پای برهنه حرکت می کند. او هم بر طبق روحیه مردانگی و مشتی گری، کفش های خودرا درآورده و مقابل دختر جفت کرد کاظمی زمستان سال ۱۳۵۵ به خدمت سربازی اعزام شد و به تبریز رفت. اما روز دوم خدمت از پادگان فرار کرد و چندروز در محله پرسه زد و سپس به تبریز بازگشت. اما یک هفته بعد باردیگر از خدمت فرار کرد تا اینکه بواسطه یکی از آشنایان و دوستانش، برای خدمت به نیروی هوایی در تهران رفت.
* آشنایی با همسر آینده در تظاهرات
در یکی از راهپیمایی های ضدشاه که به ضدوخورد بین مأموران حکومتی و مردم ناراضی انجامید، سیدابوالفضل کاظمی دختر ثروتمند و باحجابی را مشاهده کرد که با پای برهنه حرکت می کند. او هم بر طبق روحیه مردانگی و مشتی گری، کفش های خودرا درآورده و مقابل دختر جفت کرد. این جمله را نیز ضمیمه اقدام خود کرد که «صحیح نیست این طوری!»
به این ترتیب راوی «کوچه نقاش ها» با همسر آینده اش آشنا شد و چندی بعد پای سفره عقد نشست. سپس آپارتمانی در خیابان دیالمه اجاره کرد و بدون مراسم عروسی و به قول خودش «هلهله و بزن و بکوب» رفت سر خانه و زندگی اش.
* حضور در تیم استقبال از امام خمینی (ره)
با نزدیک شدن پیروزی انقلاب، کارهای مذهبی و انقلابی سیدابوالفضل کاظمی هم بیشتر شد و در روز ۱۲ بهمن که کارهای مربوط به استقبال از امام خمینی (ره) و حدبندی خیابان های منتهی به فرودگاه مهرآباد توسط شهید محمد بروجردی انجام می شد، در هر منطقه یک گروه مسلح برای صیانت از امام (ره) مستقر شد. کاظمی نیز در یکی از تیم های نزدیک فرودگاه حضور داشت.
* زحمت های اصغر وصالی در درگیری های گنبد و کله ای که توی صورت رجوی زد
حوالی نوروز ۱۳۵۹ نیروهای ضدانقلاب مبادرت به برگزاری ناآرامی های گنبد کابوس و بندر ترکمن کردند. سیدابوالفضل کاظمی هم همراه با تیم حاج قاسم به این دو شهر رفت و خاطراتی از درگیری های خیابانی و پاک سازی خانه به خانه آن جا دارد و می گوید در نهایت با ورود آیت الله سیدصادق خلخالی، قائله ناآرامی های آن مناطق خوابید. نیروهای مدافع انقلاب هم به شهرهای خود بازگشتند که طبعاً کاظمی و حاج قاسم هم به تهران برگشتند.
دکتر چمران که استاد جنگ چریکی بود، همراه ناصر فرج الله و آقای رحیم صفوی به کردستان رفت. آقا رحیم آن موقع خیلی جوان بود و نفس ضدانقلاب را در کردستان گرفته بود. بسیار شجاع و نترس بود. اصلاً اهل پناه گرفتن نبود. همیشه بر بلندی می ایستاد و می جنگید. برای همین به ایشان "رحیم تپه ای" می گفتند راوی «کوچه نقاش ها» می گوید یکی از کسانی که همیشه و همه جا با تیم آقای خلخالی و همراه او بود، شهید اصغر وصالی بود. وصالی، از اهالی خیابان شیوا و کرمان و منطقه دولاب بود و از نزدیکان محمد بروجردی محسوب می شد. در درگیری گنبد هم فعالیت زیادی کرد و به اصطلاح از منافقین و ضدانقلاب زهرچشم زیادی گرفت. طبق روایت سیدابوالفضل کاظمی، اصغر وصالی در زندان اوین با مسعود رجوی جروبحث کرده و با ضرب سر، بصورت او ضربه می زند. کاظمی می گوید سران ضد انقلاب، اصغر وصالی را از زندان شاه می شناختند و او هم یکی از پهلوانان زورخانه ای بود.
* چرا به رحیم صفوی، «رحیم تپه ای» می گفتند؟
وقتی شهیدرجایی به عنوان نخست وزیر منصوب گردید، حاج قاسم به نخست وزیری رفته و به کاظمی پیشنهاد کار کرد. در نتیجه وی در نخست وزیری استخدام شد و نخستین حکمی که گرفت، مصادره اموال تشریفاتی سلطنتی بود. کار راوی «کوچه نقاش ها» در بخش مصادره اموال، چندهفته طول کشید.
شهید مصطفی چمران یکی از شخصیت هایی است که آشنایی سیدابوالفضل کاظمی با او مربوط به دوران حضورش در نخست وزیری است. این آشنایی، به آشنایی دیگری با رحیم صفوی از فرماندهان مشهور سپاه پاسداران منجر گردید و در خاطرات کاظمی درباره ی لقب معروف آن روزهای رحیم صفوی، چنین می خوانیم:
«چندبار دکتر مصطفی چمران را در نخست وزیری دیده بودم. دکتر چمران که استاد جنگ چریکی بود، همراه ناصر فرج الله و آقای رحیم صفوی به کردستان رفت. آقا رحیم آن موقع خیلی جوان بود و نفس ضدانقلاب را در کردستان گرفته بود. بسیار شجاع و نترس بود. اصلاً اهل پناه گرفتن نبود. همیشه بر بلندی می ایستاد و می جنگید. برای همین به ایشان "رحیم تپه ای" می گفتند.» (صفحه ۱۰۴)
ادامه دارد...
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب