در دانشگاه شهید بهشتی انجام شد
تاسیس مركز پژوهشی علم و الهیات
به گزارش جاویدانی مرکـز «علـم و الهیـات» دانشگاه شهید بهشتی توسط پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری این دانشگاه تاسیس شد.
به گزارش جاویدانی به نقل از ایسنا، دکتر ابوتراب یغمایی، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی؛ اهداف، لزوم تشکیل و برنامه های مرکز «علم و الهیات» را شرح داد.
وی با اشاره به سابقه تاریخی علم و دین، بعنوان یک نظام پژوهشی، اهداف و مأموریت مرکز علم و الهیات را شرح داد و اظهار داشت: لزوم تاسیس چنین مرکزی در نظام دانشگاهی ایران، بسیار احساس می شد.
وی افزود: شاید بتوان اظهار داشت که مساله علم و دین به معنای مدرن که امروزه در محافل علمی در جریان است از زمان زاده شدن علوم مدرن در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی ریشه گرفته است. با شکل گیری علوم مدرن تصویری از جهان شکل گرفت که مطابق با آن، جهان گویا به علتی بیرونی که به صورت سنتی منتسب به خدا بود نیاز نداشت. در واقع تصویری که علم به ما عرضه می کرد تصویری خود بسنده، کامل و یکپارچه بود که گویی هرچیزی در درون خود علم، تبیین می شود و احتیاج به داشتن عامل یا فاعلی بیرونی نبود؛ این امر به نحو بالقوه تعارضی با تصویری که ادیان ابراهیمی از جهان به ما عرضه می دادند ایجاد می کرد. برپایه تصویر ادیان ابراهیمی، زنجیره علل طبیعی در نهایت جایی به کنش خداوند وصل می شود و نظام طبیعی وابستگی هستی شناختی یا وابستگی علٌی به وجود یا کنش خداوند پیدا می کند. البته باید به این نکته اشاره نمود که خیلی از متفکران، دانشمندان و عالمان علوم طبیعی در دوره‌ی انقلاب علمی، متأله(کسانی که به علم الهیات اشتغال دارند) بودند، ولی با این وجود در نهایت تصویری که از عالم زاده شد تصویری خود بسنده بود که در آن نیازی به کنش خداوند دیده نمی شد.
وی در ادامه با اشاره به تغییراتی که در قرن های بعدی دراین زمینه رخ داد، در رابطه با جایگاه مباحث علم و دین در کشور، اظهار داشت: باوجود تلاشهای بین المللی در حوزه علم و الهیات، متأسفانه در سطح ملی دراین زمینه، نهادی وجود ندارد که به صورت نظام مند این مورد را دنبال کند. البته اندیشمندان بزرگوار و اساتید عزیزی هستند که در این عرصه مشهورند و تالیفات گوناگونی دارند و در حوزه بین المللی بسیار شناخته شده اند بعنوان نمونه میتوان از دکتر گلشنی نام برد که در حوزه علم و الهیات تالیفات بسیار فراوانی دارند و در سطح بین المللی هم شناخته شده هستند. باوجود این که این مساله به طور بالقوه در جامعه ایران، چه در جامعه دانشگاهی و چه در سطح عمومی وجود دارد ولی به طور نظام مند این مباحث را دنبال نکرده ایم و در فضای دانشگاهی و حوزوی ایران جای این مسائل بسیار خالی است.
وی همینطور در تشریح اهداف مرکز علم و الهیات بیان نمود: پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری می خواهد با مشارکت حوزویان و استادان دانشگاهی از سرتاسر ایران این خلا را پر کند و به صورت نظام مند برنامه هایی را تدوین کند تا هم فضای دانشگاهی و هم فضای عمومی را به سمت تأمل درباره نسبت علم و دین سوق بدهد. ما معتقدیم الهیات اسلامی منبع غنی است به جهت اینکه نسبتش با نظریه های علمی جدید بررسی شود. ما می دانیم که در جهان مسیحی دراین حوزه گام های زیادی برداشته و متألهان مسیحی و دانشمندانی که دغدغه علم و دین دارند نسبت خیلی از آموزه های مسیحیت را با نظریه های علمی بررسی نموده اند و دراین باره نظریه های گوناگونی ارایه داده اند. ولی در مورد آموزه های الهیات اسلامی چنین نیست.
یغمایی اظهار داشت: از الهیات اسلامی در این عرصه غفلت شده، بطوری که ما هنوز نمی دانیم چه نسبتی میان آموزه های الهیات اسلامی و نظریه های مختلف علمی وجود دارد، البته تا آنجاییکه این دو حوزه با هم مربوط می شوند و برای هم استلزاماتی دارند. علاوه براین، در اسناد سیاستی علم و فناوری ملی به ارزش های توحیدی بسیار اشاره شده است. یعنی علاوه بر ارزش های علمی و ارزش های فنی که در این اسناد به آنها اشاره شده است از ارزش های توحیدی هم چیزهایی می بینیم. علیرغم ذکر این دونوع ارزش در اسناد سیاستی حوزه علم و فناوری در کشور، هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد؛ در واقع وقتی به فضای فعالیت دانشمندان و در عرصه عمل می رسیم این دو نوع ارزش نه تنها هیچ گونه نسبت مثبت و تعاملی با هم ندارند بلکه در تقابل با یکدیگر قرار می گیرند. این درحالی است که اگر ما در اسناد سیاستی از این ارزش ها هم نام می بریم و برای تحقق آنها برنامه ریزی می نماییم، باید نسبت آنها را به نحو نظام مند با ارزش های معرفتی و ارزش های فنی بسنجیم.
یغمایی در ادامه درمورد مأموریت مرکز "علم و الهیات" اظهار داشت: مأموریت مرکز عبارت است از تلاش برای فهم بهتر و عمیق تر نسبت علم و الهیات، خصوصاً نسبتِ نظریه های علمی بالغ با تزهای الهیاتی بخصوص تزهای الهیات اسلامی از یک سو و همینطور نسبت سایر ادیان ابراهیمی با اسلام باتوجه به دیدگاه آنها در ارتباط با طبیعت و اجتماع از طرف دیگر و همچنین ترویجِ اندیشیدن درباره‌ی نسبت علم و الهیات. همینطور بررسی چالش ها بخصوص چالش های اخلاقیِ حاصل از تکنولوژیهای جدید که باتوجه به تزهای الهیاتی بخصوص الهیات اسلامی حاصل شده اند.
وی درمورد این که مرکز "علم و الهیات" در چه حوزه هایی فعالیت دارد، اضافه کرد: الف) انجام پژوهش های میان رشته ای در حوزه‌ی علم و الهیات با خروجیِ مقاله و کتاب در دو سطح ملّی و بین المللی؛ ب) برگزاری نشست ها و کارگاه های آموزشی و مدارس فصلی برای ترویج کاوش درباره‌ی نسبت علم و الهیات؛ ج) پشتیبانی از رساله های برتر در حوزه‌ی علم و الهیات؛ د) پشتیبانی از تألیف و ترجمه‌ی کتاب های خصوصاً آموزشی در حوزه‌ی علم و الهیات؛ ه) هدایت و مشاوره‌ی رساله های حوزه‌ی علم و الهیات؛ و) برگزاری سمینارهای بین المللی و ملّی در حوزه‌ی علم و الهیات؛ ز) مشارکت در تأسیس رشته‌ی علم و الهیات در دوره های تحصیلات تکمیلی؛ (در ایران رشته ای با عنوان علم و الهیات نداریم اگر بتوانیم در سطح تحصیلات تکمیلی چنین رشته ای را تاسیس نماییم بسیار تأثیر گذار خواهد بود). ح) پشتیبانی از کرسی های نظریه پردازی و ترویجی؛ ط) پشتیبانی از طرح های پژوهشی داخلی، مجموعه کارهای تعریف شده برای برای دستیابی به اهداف مرکز هستند.
وی افزود: اما شاید بتوان گفت مهم ترین بخشی که این برنامه مدنظر دارد تدوین محورها و موضوعات مختلفی است که در نسبت بین علم و الهیات مطرح هستند. این محورها و موضوعات را در ۵ دسته اصلی شامل: الف) علوم فیزیکی، فناوری های مرتبط و الهیات؛ ب) علوم و فناوری های زیستی و الهیات؛ ج) علوم شناختی، فناوری های مرتبط و الهیات؛ د) علوم اجتماعی، علوم انسانی و الهیات و ه) مباحث عمومی علم و الهیات خلاصه کرده ایم. بعنوان مثال در محور اول ما موضوعات مختلفی را به صورت جزئی بررسی و مهم ترین عناوینی که در این دسته وجود دارد را برشمردیم تا جهت بررسی بیشتر، پژوهشگران بتوانند در این عرصه گام بردارند و به ما کمک کنند. این موارد شامل: مقایسه‌ی مدلهای کیهان شناختی و شروح الهیاتی از شرایط اولیه و چگونگی پیدایش عالم؛ فعل الهی خاص و قوانین طبیعت؛ تنظیم ظریف و تطابق کیهانی از منظر فیزیک و الهیات؛ سرانجام جهان از منظر فیزیک و الهیات و فعل الهی، معجزه و قوانین طبیعت هستند.
به گفته یغمایی؛ در حوزه فناوری ها میتوان مانند نسبت فناوری و الهیات باتوجه به مسئله‌ی جای دهی ارزش ها در مصنوعات فنی و همینطور در دسته علوم و فناوری های زیستی و الهیاتی هم مقایسه‌ی مدلهای زیست شناختی و شروح الهیاتی از چگونگی خلق انسان و تنظیم ظریف از منظر زیست شناختی و الهیاتی را بررسی کرد.
در حوزه علوم شناختی، فناوری ها مرتبط و الهیات هم مدلهای شناختی از باورهای دینی و چالش آنها برای نظام های الهیاتی (علوم شناختیِ دین)؛ مسأله‌ی تبیین تجربه های دینی با علوم شناختی و فناوری های در رابطه با علوم شناختی و چالش آنها برای فقه اسلامی قابل بررسی است.
یغمایی در مورد خصوصیت این مرکز توضیح داد: ما در پژوهشکده بر این باوریم که علم و دین حوزه ای میان رشته ای است که مسائل آن بدون درنظر گرفتن این خصیصه نمی تواند مبحث پژوهش قرار گیرد. بعنوان نمونه، بررسی نسبت فعل الهی با فیزیک به دانش گسترده و عمیقی در رابطه با نسبیت عام، کیهان شناسی و مکانیک کوانتومی نیاز دارد یا بررسی تنظیم ظریف در زیست شناسی به سطح عمیقی از معرفت زیست شناختی نیاز دارد. از طرفی، این مباحث مستلزم به کارگیری مفاهیم و تزهایی است که در الهیات و فلسفه نقش آفرین اند. بنابراین، پژوهش در این عرصه تنها با تسلط بر این دو حوزه، یعنی علم از یک سو و الهیات و فلسفه از طرف دیگر، امکان دارد. قصد ما این است که در این راه گام برداریم، یعنی مطابق با آن چه در سطح بین المللی اتفاق افتاده است. همچنین، شاید دیگر نوآوری ای که این مرکز دارد اختصاص محوری به علوم انسانی، علوم اجتماعی و الهیات باشد. که در این زمینه میتوان به موضوع هایی مثل الگوهای رویارویی و تعامل الهیات و جامعه شناسی، نقش تزهای الهیاتی (مسیحیت و یهودیت) در تکوین علوم اجتماعی مدرن، مرجعیت نظری و علمی علم و الهیات به لحاظ سیاسی و اجتماعی و تعرض یا سازگاری نظام های دموکراتیکِ برآمده از لیبرالیسم با باورهای دینی اشاره نمود.
بنابر اعلام روابط عمومی وزارت علوم، وی در مورد این که آیا موضوعات فرعی در کارهای مرکز تعریف شده است، اظهار داشت: بله موضوع هایی هم هستند که با هیچکدام از محورهای قبل ارتباط مستقیم ندارند اما در ارتباط با حوزه علم و دین می شوند؛ در واقع اینها مباحث عمومی حوزه علم و الهیات هستند. طبیعت گرایی هستی شناختی، طبیعت گرایی روش شناختی و نسبت آن ها؛ مدلهای تعامل علم و الهیات؛ قوانین طبیعت و عاملیت الهی و همینطور نقش علم و الهیات در شناخت ارزش های ذاتی و جست وجوی معنای زندگی همچون موضوعات فرعی هستند. موارد ذکرشده خلاصه ای از مأموریت، اهداف و کارهای مرکز علم و الهیات بود. امیدواریم با مشارکت استادان دانشگاه شهید بهشتی و اساتید سایر دانشگاه ها و همینطور حوزویان، در این راه گام های موثری برداریم و باتوجه به ضروریات و اقتضائاتی که وجود دارد بتوانیم به اهداف این مرکز دست یابیم.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب