امروزِ ادبیات كودك و نوجوان، ۱۰
بزرگترین تهدید ادبیات کودک ونوجوان کتاب سازی است
به گزارش جاویدانی، شهلا انتظاریان مترجم ادبیات کودک ونوجوان می گوید امروزه کتاب های کودک و نوجوان به سمت بازاری شدن، انبوه سازی و کتاب سازی رفتند و این مجموعه سازی ها تهدید است.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ فاطمه میرزاجعفری: ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به جهت گنجایش های شناختی و خصوصیت های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های بزرگسال را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد و نیازهای آنها باشد.
برای بررسی وضعیت موجود ادبیات کودک و نوجوان، پرونده ای را در خبرگزاری مهر باز کردیم که قسمت اولش یک میزگرد با حضور محمد مهدی سید ناصری مدیرعامل انتشارات ذکر، زهرا یعقوبی عضو هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و طاهره شاه محمدی نویسنده کتاب کودکان بود. قسمت دوم و سوم پرونده هم به گفتگو با جمال الدین اکرمی، نویسنده، مترجم و تصویرگر ایرانی کتاب های کودک و نوجوان اختصاص داشت.
در چهارمین و پنجمین قسمت از این پرونده هم حمیدرضا سیدناصری نایب رییس هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و مدیر انتشارات ذکر میهمان خبرگزاری مهر بود. در این گفتگو در رابطه با مسائلی همچون ممیزی های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قیمت کاغذ، غلبه ترجمه بر تألیف در بازار کودک و نوجوان و ورود ابزار آلات جدید و الکترونیک در صنعت نشر به بحث پرداختیم.
در قسمت های ششم و هفتم از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان»، به سراغ حسن احمدی نویسنده با سابقه کتاب های کودک و نوجوان رفتیم و با او در رابطه با دغدغه این روزهای ادبیات کودک و نوجوان و تغییرات آن طی دهه های گذشته، چالش ها و موانع آن به گپ و گفت پرداختیم.
هشتمین قسمت از این پرونده هم به گفتگو با جعفر توزنده جانی نویسنده قدیمی کتاب های کودک و نوجوان اختصاص داشت که با او در رابطه با مسائل مهم، چالش های این حوزه؛ همینطور تغییرات آن در طول دهه های گذشته به گپ و گفت پرداختیم.
مطالبی که تا امروز در این پرونده انتشار یافته اند، در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه اند:
* «صنعت نشر در حوزه کودک ونوجوان احتیاج به پوست اندازی دارد / ناشر طلا را تبدیل به مس می کند»
* «امروز ادبیات کودک و نوجوان نسبت به دهه های ۶۰ و ۷۰ افول داشته است»
* «پاستوریزه شدن کتب درسی بچه ها را به سمت کتاب داستانی می برد / مهم ترین تهدید امروز ادبیات»
* بی ثباتی بازار کاغذ گلوی ناشران را فشار می دهد / محدودیت های کاغذ داخلی برای چاپ کتاب چندرنگ
* اشخاصی که فکر پرکردن جیبشان اند دست از سر نشر بردارند / جایگاه ادبیات کودک ونوجوان مناسب نمی باشد
* بزرگترین تهدید ادبیات کودک و نوجوان چیست؟ / اگر ننویسم مریض می شوم
* بزرگترین چالش ادبیات کودک ونوجوان پایین آمدن تیراژ کتاب است / نوشتن برای بزرگسالان خیلی راحت است
در نهمین قسمت از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان»، به سراغ شهلا انتظاریان نویسنده و مترجم ادبیات کودک و نوجوان رفتیم و با او در رابطه با دغدغه این روزهای ادبیات کودک و نوجوان و تغییرات آن طی دهه های گذشته، چالش ها و موانع آن به گپ و گفت پرداختیم.
قسمت اول این گفتگو از راه پیوند زیر در دسترس قرار دارد:
* نویسنده کودک ونوجوان باید نیاز بچه ها را بداند / ادبیات کودک و نوجوان درحال تغییر است
اما در شماره دهم این پرونده و در بخش دوم این گفتگو با شهلا انتظاریان در رابطه با چالش های ادبیات کودک ونوجوان و راه برون رفت از آنها به گپ و گفت پرداختیم.
در ادامه مشروح بخش دوم و آخر این گفتگو را می خوانیم؛
* خانم انتظاریان به نظرتان در شرایط کنونی ادبیات کودک و نوجوان ما با چه چالش هایی روبه روست؟
امروزه ادبیات کودک و نوجوان با عنایت به سرگرمی های جدید، فضای مجازی و امکان استفاده از آنها و همچنین به سبب شکاف نسلی که به وجود آمده است و کم شدن این شکاف؛ نویسنده های این حوزه را با چالش های زیادی روبه رو کرده است.
ما باید بدانیم که ایران و دنیا معطوف به کشور خودمان نمی گردد، چونکه بچه ها در همه جای دنیا نیاز مشابه دارند و یک صفحه سفید و پاکیزه ای اند که در همه جای دنیا کمابیش به هم نزدیک هستند.
* چه عواملی ادبیات کودک و نوجوان امروز ما را تهدید می کنند؟
من ادبیات را تهدید نمی دانم. امروزه به قدری دیگر رسانه ها برای کودکان و نوجوانان تهدید به شمار می روند که ادبیات کودک و نوجوان هیچگاه نمی تواند تهدید باشد، البته انتخاب کتاب های خوب و نوشتن کتاب های خوب برای تربیت کودکانی که آینده سازان فردا هستند مهم می باشد اما ادبیات هیچ وقت نمی تواند تهدید باشد.
به طور نسبی هم اکنون با یک دسترسی بسیار ساده بچه ها به هرآنچه که نباید دسترسی داشته باشند، دارند اما یک کتاب که چندین صفحه است درون خود چه چیزی دارد که تهدید محسوب شود؟ این نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد؛ یکی از عواملی که بتوان آنرا تهدید به حساب آورد اینست که کتاب ها به سمت بازاری شدن، انبوه سازی و کتاب سازی رفتند و این مجموعه سازی ها تهدید است. چونکه در کتاب های مجموعه ای صرف نظر از برخی کتاب ها که خوب هستند، باقی کتاب ها به هدفی که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان دارند توجهی نمی کنند.
یکی دیگر از مسائل کودک و نوجوان زبان است. ما در کشور خودمان یک زبان با تاریخ سه هزار ساله داریم و موظفیم آنرا به بچه هایمان آموزش دهیم.
هم اکنون آن چه که در کتاب های مجموعه ای می بینیم یک سری موارد تکراریست. یعنی کتابی با ۸۰ قسمت به جلو می رود اما واژه های استفاده شده در آن همانی است که در مجموعه اول استفاده شده است. یعنی این مخاطب هرآنچه که باید از کتاب بگیرد در جلدهای اول گرفته و بقیه اش مانند این سریال های ترکی می شود که اگر چندین قسمت را نبینید در ۵ دقیقه متوجه مبحث آن می شوید.
بنابراین این تهدید برای ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد اما ما نباید در سیل مجموعه سازی، کتاب سازی و بازاری کردن کتاب بیفتیم.
* مسلماً این گونه از ادبیات نیازهایی هم دارد!
اینکه زبان کودک و نوجوان امروزی را بدانیم بسیار اهمیت دارد. ما باید نیاز کودک ونوجوان امروزی را بدانیم و آنرا ساده نگیریم. بچه ها مثل دهه پیش و یا چند دهه پیش نیستند و خیلی دیدشان وسیع تر شده است. ما نمی توانیم بچه ها را ساده بپنداریم و اگر می خواهیم آنها را جذب نماییم باید دید خودمان را گسترش دهیم. باید کتاب هایی در حوزه ترجمه و تألیف تولید نماییم که متناسب با نیازهایشان باشد.
اگر نیازهای عاطفی، رفتاری و اجتماعی، همینطور نیازهایی مثل سرگرمی و لذت بخشی را با کتاب هایی که عرضه می نماییم در کودکان ارضا نکنیم، بچه ها سراغ سایر رسانه ها می روند و کتاب ارزش خویش را در جامعه از دست می دهد. یک بخشی از این مشکل در ارتباط با پایین آمدن تیراژ کتاب ها علاوه بر مسائل اقتصادیست.
کتاب می تواند توجه کودک را به خود جلب نماید و چیزی فراتر از مسائل ساده انگارانه به بچه ها بدهد و این وظیفه ماست که به این نیازها دقت نماییم. البته با خط قرمزهای جامعه ما نمی توان به همه این نیازها پرداخت.
برای مثال یکی از اشکالات بسیار مهم نوجوانان مساله بلوغ است. طبیعی است که ادبیات نوجوان باید به این مسائل بپردازد اما وقتی نپردازیم و اجازه نداشته باشیم مسائل بلوغ را در کتاب های مان باز نماییم، نوجوان به سراغ جای دیگری می رود. ازاین رو باید نیازها را شناخت و به آنها توجه کرد.
* برای عبور از مشکلاتی که ادبیات کودک و نوجوان دارد چه باید کرد؟
مشکل ما یکی و دو تا نیست. یک روز قیمت دلار بالا می رود و قیمت کتاب هم بالا می رود. روز دیگر دلار پایین می آید، اما قیمت کتاب همان است. روز دیگر مسئولی تغییر می کند و خط قرمزها تغییر می کند. یک روز کلمه ای غیرمجاز است و روز دیگر همان کلمه مجاز است. ازاین رو بسیاری ترجیح می دهند به سراغ کتاب هایی که مسائل عمیق تر دارند نروند و به سراغ کتاب هایی برای ترجمه، تألیف و عرضه در بازار نشر می روند که بسیار در دنیای فانتزی باشد و ممیزی هم متوجه کار نشود و بگویند چون در فضای فانتزی است مشکلی ندارد.
ما باید سختگیری ها را کمتر نماییم، تا بچه های مان را بهتر بشناسیم. باید به تولید در فضای بازتر کمک نماییم و ناشران را برای انجام کارهای بهتر تشویق نماییم.
در هیچ کجای دنیا مثل کشور ما اینهمه ناشر وجود ندارد اما خب چرا باید کتاب ها به این شکل باشند.
در حال حاضر مترجم ما نمی تواند با پدیدآورنده داستانش ارتباط برقرارکند، چون کتابش را بدون حق کپی رایت ترجمه می کند. چونکه کشور ما قانون کپی رایت ندارد. همینطور پدیدآورندگان ما بخصوص تصویرگران تمایل دارند آثارشان را در نمایشگاه های بین المللی عرضه کنند.
مشکلات اقتصادی هم مساله جدیدی نیست. برای مثال خانواده ای که نمی تواند مشکلات معیشتی را رفع کند چطور به سراغ خرید کتاب باید برود. در نمایشگاه کتاب شاهد بودم که کودکان کتابی را می خواستند ولی به سبب مسائل مالی والدین از خرید کتاب صرف نظر می کردند. ازاین رو باید حمایت صورت گیرد و لااقل کتابخانه هایی که کتاب در اختیار بچه ها می گذارند کتاب ها را بخرند و در اختیار بچه های علاقه مند قرار دهند. خلاصه که درد و دل زیاد است.
* سوال آخر و نحوه فعالیت ناشران! چرا ناشران برای چاپ ترجمه اقبال بیشتری دارند؟
خب ناشران به مخاطب و نیاز جامعه توجه دارند. البته امروزه تهیه کتاب هایی به زبان غیر فارسی راحت شده در حالیکه پیش از این برای تهیه یک کتاب ما مترجمان مجبور بودیم به کتابخانه ها سر بزنیم اما امروزه هر کتاب خارجی را به سادگی میتوان یافت.
در کتاب های تألیفی این مقوله کمی سخت تر است چون حق التالیف ها بالاست و اگر کتاب نیازمند تصویرگری هم باشد هزینه های بیشتری دارد. بعلاوه این که تعداد نویسندگان ما محدود است در حالیکه تعداد نویسندگان خارجی تعدادشان زیاد است بخصوص کشورهای پیشرفته که ادبیات کودک و نوجوان شان هم خیلی جلوتر است و کتاب هایی تولید می کنند که برای کودک و نوجوان مناسب تر است.
در هر کشوری کتاب های ضعیف ادبیات و خاص تولید می شود اما مترجمان و ناشران ایرانی سراغ بهترین ها می روند ازاین رو طبیعی است که ناشران استقبال می کنند ضمن این که موضوعات و ساختارها خیلی پیچیده تر است و با دنیای کودک و نوجوان امروزی همسو تر است. ازاین رو ناشران استقبال می کنند و بدین سان بچه ها و مترجمان هم استقبال دارند.
برای مثال در یکی از مدارس تجربه ای داشتم و در هفته کتاب در مدرسه متوجه شدم، ناشری کتابی را علاوه بر به زبان فارسی یک سری هم کتاب با زبان اصلی قرار داده بود و من این سوال را داشتم که چرا کتابی که ترجمه شده کتاب اصلی آن هم حضور دارد؛ گفتند بچه ها خواستند، با بچه ها صحبت کردم و دلیل این خرید را پرسیدم چون تصورم این بود مثل خودم که اوایل برای کار ترجمه، (یک ترجمه خوب از یک اثر را با نمونه اصل آن مقایسه می کردم؛) فکر کردم بچه های امروزی به دنبال تقویت زبان خود هستند اما متوجه شدم که بچه ها این کتاب ها را می خواهند بدین سبب که سانسور در آنها نیست. این مساله خیلی مهم می باشد یعنی ما علاوه بر این که به بچه های مان با خط قرمزها ضربه می زنیم. بلکه بچه های مان زبان فارسی خویش را هم فراموش می کنند همانطور که می بینیم به لطف شبکه های مجازی زبان فارسی کم ارزش شده ازاین رو باید به زبان سه هزار ساله مان احساس تعهد نماییم.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب