یادداشت
معرفی نسخه كهن مقتل امیرالمؤمنین مقابل السلام از ابن أبی الدنیا
جاویدانی: عکسی از یک نسخه منحصر به فرد به شماره 165 در کتابخانه مرحوم محقق طباطبایی وجود دارد که او آنرا از کتابخانه دار الکتب الظاهریه دمشق تهیه کرده و با تحقیقی علمی در مجله تراثنا عرضه نموده است.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، یادداشتی که در ادامه می خوانید به قلم حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی طباطبایی یزدی، مدیر بنیاد محقق طباطبایی در قم درباره یک نسخه مهم از مقتل امیرالمومنین است:
در مجموعه نسخ عکسی موجود در کتابخانه محقق طباطبایی، عکسی از یک نسخه منحصر به فرد به شماره ۱۶۵ موجود است که مرحوم محقق طباطبائی از کتابخانه دار الکتب الظاهریه دمشق تهیه کرده و با تحقیقی علمی و دقیق در مجله تراثنا عرضه نموده است.
این نسخه به شماره ۴۱۳۴، قسمتی از مجموعه شماره ۹۵ از صفحه ۲۳۲ تا ۲۵۰ در کتابخانه دار الکتب الظاهریه دمشق نگهداری می شود و شامل مقتل أمیرالمؤمنین مقابل السلام نوشته أبوبکر عبدالله بن محمد بن عبید بن سفیان بن قیس القرشی الأموی مشهور به ابن ابی الدنیا (۲۰۸ ـ ۲۸۱ هـ) است.
ابن ابی الدنیا چنانکه از منابع شرح حال وی بر می آید دانشمند و محدث والا مقامی است که تربیت چند تن از فرزندان خلفای عباسی را همچون معتضد و مکتفی بر عهده داشته است. ابن ندیم در لیست خود، از او با عنوان «وَرِعاً زاهِداً عالِماً بِالأخبارِ والرِوایات» یاد کرده و تاریخ وفات او را چهاردهم جمادی الأولی یا جمادی الآخره ثبت کرده است. برمبنای منابعی که به زندگانی و ذکر مصنفات ابن ابی الدنیا پرداخته اند از قبیل تهذیب الکمال مزی و سیر أعلام النبلاء ذهبی و تاریخ ابن کثیر، وی از نویسندگانی است که آثار خیلی از خود بر جای گذاشته اند و بنا بر قول ذهبی یکصد و شصت و یک کتاب تألیف کرده است که از فهرستی که او ارائه کرده است یکی همین مقتل أمیر المؤنین مقابل السلام و دیگری فضائل أمیرالمؤمنین مقابل السلام است.
در کتابخانه ظاهریه، رساله ای از مجموعه شماره ۴۲ به معرفی آثار ابن ابی الدنیا پرداخته و این رساله را کتابشناس برجسته دکتر صلاح الدین منجد با حک و اصلاح و اضافاتی با عنوان «معجم مصنفات ابن أبی الدنیا» در مجلة مجمع اللغة العربیة بدمشق شماره ۴۹ سال ۱۹۷۴ منتشر نموده و بنا بر این رساله تعداد کتاب های وی ۱۹۸ عنوان است. بروکلمن هم در تاریخ الأدب العربی تعداد بسیار زیادی از نسخ موجود از آثار ابن ابی الدنیا را برشمرده است.
راوی کتاب حاضر، حسین بن صفوان بن اسحاق بن ابراهیم ابو علی برذعی بغدادی متوفای ۳۴۰ هجری است. شرح حال وی نیز در تاریخ بغداد خطیب و الأنساب سمعانی و سیر أعلام النبلاء و العبر ذهبی آمده و از راویان کتب ابن ابی الدنیاست. از حسین بن صفوان نیز محمد بن عبدالله دقاق بغدادی این کتاب را روایت کرده است.
این نسخه، از ابتدا افتادگی دارد و مقدار این افتادگی معلوم نیست. بنا بر نظر محقق طباطبائی افتادگی زیادی دارد و احتمالاً این افتادگی شامل بخش فضائل حضرت بوده است.
نسخه بدخط و دشوارخوان است و خیلی کم اعجام دارد. بگفته محقق طباطبائی خط نسخه بین کوفی و نسخ است به احتمال زیاد، مربوط به عهد نزدیک به حیات مؤلف است و در زمان املاء نسخه توسط حسین بن صفوان بر شاگردش، کتابت شده است. محقق طباطبایی آنرا مربوط به زمانی می داند که خط کوفی در راه تحول به نسخ بوده و هنوز بصورت نهایی این مسیر را نپیموده است.
این نسخه در لیست نسخ خطی کتابخانه ظاهریه معرفی شده است: در لیست تاریخ عش صفحه ۸۲، در لیست تاریخ ریان صفحه ۶۹۰ و لیست حدیث البانی صفحه ۱۴.
در انتهای نسخه دو سماع وجود دارد یکی مربوط به سال ۴۳۸ و دیگری سال ۴۶۴ هجری.
برای تفصیل در شرح حال مؤلف - مفصلترین شرح حال وی در منابع کهن، در تهذیب الکمال مزی آمده است - و شناسایی نسخه به مقدمه مرحوم محقق طباطبائی بر تحقیق این رساله، در مجله تراثنا شماره ۱۲ سال ۱۴۰۸ مراجعه کنید.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب