در نشست نگاهی به آسیب های زبان فارسی مطرح شد؛
وقتی رهبری غلط بودن را پس از فعل را به ضرغامی گوشزد کرد
به گزارش جاویدانی مهدی صالحی در نشست نگاهی به صدمه های زبان فارسی اظهار داشت: ضرغامی در زمان مدیریتش بر صداوسیما روزی در خدمت رهبری بود و ایشان گفتند که چرا در صدا و سیما اینقدر از را ی پس از فعل استفاده می شود؟
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، زبان همچون پرچم و مرز، بخشی از هویت یک کشور و تمدن است. ما از دیرباز به زبان و ادبیات خودمان افتخار کرده ایم و به خوبی با شاهکارهای کلاسیک و معاصر آن آشنا هستیم اما به راستی چند نفرمان کتاب حافظ یا سعدی را به صورت کامل مطالعه کرده ایم؟ میزان توجه ما به مطالعه بخشی از دغدغه های فعالان فرهنگی کشورمان است. امروزه بعضی از کارشناسان معتقدند که زبان و ادبیات فارسی به شکل های مختلف تهدید می شود. بنا بر این دفتر حفظ و اشاعه زبان فارسی به فکر برگزاری جلسات صدمه شناسی زبان و ادبیات فارسی افتاده است.
نشست «نگاهی به صدمه های زبان فارسی» روز یکشنبه ۲۳ آبان سالجاری با حضور مهدی صالحی، دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی در سالن طاهره صفارزاده واقع در حوزه هنری برگزار گردید. صالحی در این جلسه اظهار داشت: پیامبر اسلام (ص) در زمان حیاتش از خداوند خواست زبانش باز و گویا شود پس نخستین برنامه ریز زبان، خدواند است.
وی اضافه کرد: پروردگار به مومنان دستور داده است که به پیامبر نگویید: «راعنا». وقتی پیامبر اسلام آیه ای را بازخوانی می کرد مسلمانان از او می خواستند آرام تر صحبت کند تا راحتتر مفهوم آیات را درک کنند. یهودیان معنای دیگری را از کلمه «راعنا» درمی یافتند. آنها تصور می کردند که مسلمانان به حضرت محمد (ص) می گویند چوپان ما باش. ندا آمد که به جای کلمه «راعنا» از کلمه «انظرنا» استفاده کنید. همین سنت در زمان حکومت امیرالمومنین (ع) ادامه پیدا می کند. نخستین مطلبی که به نقل از حضرت علی (ع) انتشار یافته، این است که تمام امرای حکومت اسلامی قبل از نوشتن نامه هایشان، نوک قلمشان را تیز کنند و در زمان نگارش فاصله بین سطرها را کم کنند و مطلب مورد نظرشان را خلاصه کنند چونکه قرار بر این بود که هر روز از گوشه گوشه امارت اسلامی یک نامه به کوفه بیاید و اگر این نامه ها به صورت مفصل در چارچوب خطوطی که فاصله معمول داشتند، نوشته می شدند، کوفه مملو از کاغذ می شد و به احتمال زیاد چنین شرایطی برای محیط زیست هم صدمه زا بود. امام زمان (عج) هم در زمان غیبتشان بنابر تحقیقات بعضی از پژوهشگران غربی نزدیک به ۴۰۰ مورد سیاستگذاری در حوزه های مختلف کرده اند. ایشان به یکی از صحابی معروفشان فرمودند زبان عربی اسم است و حرف است و فعل است و.....
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی بیان نمود: یکی از اصول رهبری این است که امام اصول را می گفت و از اصحابش می خواست که شاخ و برگ آن اصول را پیدا کنند. امام زمان با طرح مساله اجزای تشکیل دهنده زبان عربی از اصحابشان می خواستند که حقیقت را دریابند. ایشان با این کارشان گامی در جهت تشکیل یک تمدن اسلامی برداشتند. قرار بود این تمدن زبانی داشته باشد و با آن زبان حرف بزند، بنویسد و دینداری و رشد کند.
وی اضافه کرد: عنوانی که برای نشست امروز ما انتخاب شده است، دو معنا دارد. ما با عنایت به این عنوان از یک طرف به صدمه دیدگی زبان فارسی و از سوی دیگر به صدمه زنندگی زبان فارسی فکر می نماییم، البته هر دوی این برداشت ها درست است چونکه ما برخی مواقع به بهانه زبان فارسی به خودمان صدمه زده ایم و از آن خبر نداریم. وظیفه دینی ما است که درباره مسائل در ارتباط با زبان فکر، برنامه ریزی و تلاش نماییم اما انجام این کار به کمی تامل نیاز دارد.
صالحی افزود: برخی از استادان زبان و ادبیات فارسی اصلاً قائل نیستند که زبان فارسی صدمه ای دیده یا می بیند. آنها به وضوح می گویند هیچ خطری زبان فارسی را تهدید نمی کند چونکه این زبان در مقابل مغول ها و عرب ها ایستاده است و از پس همه برمی آید. گویا این افراد در قرون چهارم یا هفتم هجری زندگی می کنند و اصلاً از وجود تکنولوژی هایی چون موبایل و فضای مجازی خبر ندارند و نمی دانند نگاههای جهانی سازی به دنبال محو کردن زبان ما و اضمحلال تمدنمان هستند. این در صورتی است که طی ۴۰۰ سال قبل نزدیک به ۴هزار زبان در سطح جهان از بین رفته اند. امکان دارد سنگ نوشته هایی از آن زبان ها باقی مانده باشد، اما وقتی کسی نباشد که این سنگ نوشته ها را بخواند، آنها به چه درد می خورند؟ در اصل استعمارگرانی که می خواستند از قوم های مختلف بعنوان نیروی انسانی استفاده کنند، تلاش کردند که با هدف برقراری ارتباط راحت، زبان آن قوم ها را تضعیف کنند و در مراحل بعد زبان و خط رسمیشان را عوض کنند.
وی افزود: بعضی از کارشناسان معتقدند که ورود کلمات بیگانه به ساختار زبان فارسی مهم ترین صدمه وارد شده به زبان ماست. آنها همه صدمه های زبان را به ورود واژگان بیگانه منحصر کرده اند. این در صورتی است که اگر راه بر ورود واژگان بیگانه به زبان فارسی بسته شود، اما مردم بلد نباشند دو شعر حفظ کنند و کتاب بخوانند، چیزی عوض نمی گردد. ما الآن پنج هزار منظومه شیعی داریم که اگر مطرح شوند، تاریخ ادبیاتمان تغییر می کند و افتخار ما این است که درحال تصحیح نسخ غنی مان هستیم.
شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی از چه چیزی پاسداری می کند؟
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی بخش دیگری از سخنان خویش را به لزوم مراقبت از زبان فارسی اختصاص داد و اظهار داشت: بعضی از کارشناسان هم با نگاهی عمیق تر به این نتیجه رسیده اند که ساختار زبان فارسی احتیاج به مراقبت دارد، چونکه خصوصیت منحصر به فرد زبان ما بشمار می رود. برخی دیگر با دست کم گرفتن زبانشان آنرا چنان تضعیف می کنند که جوانان ترجیح می دهند به مرور زمان سایر زبان های جهان را برای خودشان انتخاب کنند.
وی اظهار داشت: الان ما تا ۹۵ درصد از راه ترجمه محتوا تولید می نماییم. یک دانشجوی ترجمه، سه واحد درس فارسی عمومی می خواند. فارسی عمومی دانشگاه، ادامه درس فارسی چهارم دبستان است و آموزشی برای حفظ ساختار زبانمان به ما نمی دهد.
صالحی افزود: الان برخی از ما حتی نمی توانیم یک نامه اداری را بنویسیم. پیش از این گروهی از ویراستاران یکی از نامه های اداری اعضای شورای پاسداشت زبان فارسی را ویرایش کردند و متوجه شدند که متن این نامه اشکالات ویرایشی زیادی دارد ازاین رو به این فکر افتادند که به راستی اعضای شورای مذکور از چه چیزی پاسداری می کنند.
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی اظهار داشت: جامعه ما در گذشته اشعاری داشت که امروز آنها را ندارد. اقشار مختلف جامعه ما امروزه ترانه های بند تنبانی را به خاطر سپرده اند که همراه با موسیقی های زیرزمینی انتشار یافته است. زمانی که ما موسیقی اصیل را به کنار گذاشتیم کسی به فکر نبود که وقتی جنس اصیل کنار گذاشته شود، جنس بنجل جایگزین آن می شود.
حواس ما به موجودی به نام زبان نیست
صالحی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به عدم توجه ایرانی ها به مقوله زبان اظهار داشت: دست کم پانزده سال است که من شاهد این انحطاط هستم و در این زمان کلاس انشا به علل نامعلوم تعطیل شد. کلاس انشایی که قرار بود به ما بیاموزد که جهان را از نگاه خودمان ببینیم و روایت نماییم.
وی افزود: در سالهای اخیر تصمیم گرفتند مطالب کتاب های درسی را ایدئولوژیک کنند. بعدها گفتند روحانیون می توانند بیایند و زبان و ادبیات فارسی تدریس کنند. به راستی این تصمیم با چه مجوزی گرفته شد؟ آیا انجمن شاعران و فرهنگستان زبان و ادب فارسی نباید در مقابل آن موضع بگیرند؟
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی بیان نمود: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی سال ها پیش دستورالعمل خط را ابلاغ نمود. آموزش و پرورش اظهار داشت: ما تلاش می نماییم آموزش زبان فارسی را تسهیل نماییم. وزارت آموزش و پرورش هنوز وزیر ندارد، اما اعلام نموده است که زبان های فرانسه و آلمانی را به دبیرستان ها می برد البته ما با این تصمیم مشکل نداریم اما بهتر است ابتدا به زبان خودمان توجه بکنیم.
صالحی همینطور با اشاره به این نکته که به هیچ عنوان توجهی به مقوله زبان نداریم اظهار داشت: خطر این است که اصلاً حواس ما به موجودی به اسم زبان نیست و هیچ فک، ایده و برنامه ای برای آن نداریم. البته نگار داوری اردکانی دو کتاب با مبحث برنامه ریزی زبانی نوشته است. ما جامعه شناسی زبان هم نداریم اما هر جامعه ای با زبانش فهمیده می شود.
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی تاکید کرد: ما برنامه ریزی و سیاست گذاری برای مراقبت و پاسداری از زبان فارسی نداریم اما رقیبمان سیاست گذاری و برنامه ریزی دارد. او به دنبال تغییر خط در ایران بود و هنوز هم درصدد آن است. این بلایی است که بر سر کشور ترکیه آمده است. ازاین رو ما به دفعات از مدیران سازمان ها و نهادها و تولیدکنندگان آثار سینمایی تلویزیونی و سینمایی خواستیم که دستیار و ناظر مشرف بر زبان و ادبیات فارسی داشته باشند. من بارها به مدیران صدا و سیما گفتم بهتر است در بدنه این سازمان کارگروهی با هدف تحلیل زبانشناسی برنامه ها شکل بگیرد، اما آنها گفتند دوره های مختلف آموزش ویرایش برگزار کرده اند. این در صورتیکه برگزاری دوره های ویرایشی در نهادها و سازمان ها مطالبه ما در دهه ۵۰ بود. شبکه های محلی با هدف تقویت گویش ها و زبان های محلی راه اندازی شدند اما هدفشان محقق نشد.
ما بر سر معیارسازی با زبان شناسان می جنگیم
صالحی اظهار داشت: زبان فارسی به مدت ۲۰۰۰ سال زبان جاده ابریشم بوده است و شرق شناسان نامور آنرا زبانی میدانستند که اساسا عالم گیر می شود.
وی بیان نمود: در زمان پهلوی اول افرادی چون فروغی، پروفسور حسابی و ملک الشعرای بهار اجازه نمی دادند که خط کشورمان تغییر کند. در زمان پهلوی دوم قرار بر این شد که خط فارسی عوض شود و تنها صدایی که درآمد از قم و از گلوی آیت الله بروجردی بود. او به محمدرضا پیغام داده بود که اگر خط فارسی را عوض کنید، کفن می پوشم و بیرون می آیم. مقام معظم رهبری هم در سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش زیادی برای پاسداری از زبان فارسی کردند. ایشان در پاراگراف اول افق ۱۴۰۴ زبان فارسی را زبان علم می دانند و شورای پاسداشت از زبان فارسی را در رسانه ملی تشکیل دادند چونکه می دانستند که اگر کلمه ای در برنامه های تلویزیونی نادرست بیان شود، دیگران هم آن کلمه را اشتباه بیان می کنند.
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی اضافه کرد: دوستی تعریف می کرد روزی ضرغامی به دفترش در صدا و سیما آمد، همه معاون ها را جمع کرد و گفت از بیت رهبری می آیم و می خواهم بدانم «را» ی پس از فعل چیست؟ از او پرسیدند چرا این سوال را می پرسید؟ او اظهار داشت: مقام معظم رهبری به من فرمودند شما نمی خواهید «را» ی پس از فعل را از رسانه ملی بیرون بیندازید؟ برخی از افراد می گویند آن غلط است. نمی خواهید اخراجش کنید؟
صالحی اظهار داشت: شورای ویرایش با هدف معیارسازی برای زبان فارسی راه اندازی گردید، اما ما در این کشور بر سر معیارسازی با زبان شناسان می جنگیم. معیارسازی جزو ساختارهای زبان شناسی است.
ما امروزه ویراستار داستان نداریم
وی ادامه سخنان خویش را با ذکر خاطره ای به این شرح پی گرفت: در جلسه ای گفتم یکی از اهداف انجمن ویرایش و درست نویسی پاسداشت زبان فارسی است. استادی در همان جلسه گفت زبان فارسی پاسدار نمی خواهد، او باید از ما پاسداری کند.
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی افزود: ما امروزه ویراستار داستان نداریم و گروهی از افراد اجازه نمی دهند که فردی دراین زمینه کتاب بنویسد. این در صورتی است که همه نوبل گرفته های رشته ادبیات یک ویراستار توانا را در کنار خودشان داشتند.
صالحی بیان نمود: ما امروز با غلبه ادبیات مواجه هستیم و فکر می نماییم زبان فارسی فقط شعر است و حواسمان نیست که نشان شناسی و معناشناسی از زیرساخت های زبان شناسی هستند. در سالهای اخیر فرهنگستان زبان فارسی گفت تلفن های همراه در صورتی مجوز ورود به کشورمان را دارند که زبان فارسی را پشتیبانی کنند و اگر چنین نمی شد الآن همه ما فینگلیش می نوشتیم. بعدها قیمت ارسال پیامک انگلیسی افزوده شد و قیمت ارسال پیامک فارسی کم شد. اما برخلاف تصور ما کار در اینجا تمام نشد، چونکه امروزه زمانی که می خواهیم متنی را توسط صفحه کیبورد تلفن همراهمان تایپ نماییم، متوجه می شویم که گوشی کلماتی را بهمان پیشنهاد می دهد. این در صورتی است که در سالهای اخیر در انگلستان پیشنهاد استفاده از کلمه ممنوع شده است چونکه دانش آموزان آن کشور مشقهایشان را در فضای ورد می نویسند و ورد در زمان تایپ، استفاده از کلماتی را به آنها پیشنهاد می دهد. این پیشنهادها سبب تضعیف توان کودکان در نوشتن می شود.
آشوب طلبی ها و جدایی طلبی های قومیتی بر اساس زبان شکل می گیرند
صالحی راه اندازی غلط یار و ویراستیار را یک شوخی بزرگ دانست و اظهار داشت: ما غیرت زبانی نداریم. به همین خاطر اپل به سادگی توانست زبان فارسی را از روی گوشی هایش حذف کند. آنها با داشتن دادگان زبانی، نبض جامعه ما را در دستشان گرفته اند و با تحلیل پیام های رد و بدل شده در بین مردم، زبان را با امنیت و قدرت گره می زنند. کسی حواسش به این مورد نیست. من بعنوان دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی به مدت ۵سال با ۵۰ نهاد حرف زدم و متوجه شدم شورای امنیت ملی حواسش به حرفهایی که در اینجا به شما گفتم، نیست. در چنین شرایطی یکباره به خودمان می آییم و متوجه می شویم در کردستان خط کردی لاتینی رواج پیدا می کند. این در صورتی است که آشوب طلبی ها و جدایی طلبی های قومیتی بر اساس زبان شکل می گیرند.
وی افزود: ما هنوز از برنامه ریزی دوره پهلوی اول ضربه می خوریم. در آن دوره بحث ملی گرایی عنوان شد، زبان فارسی بعنوان زبان رسمی کشور ارائه شد و زبان ها و گویش های محلی تضعیف شدند.
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی به اقدامات مثبت شورای عالی اطلاع رسانی در جهت پاسداشت زبان فارسی اشاره نمود و گفت: یک دفعه متوجه شدیم که شورای عالی اطلاع رسانی منحل شده است. اگر می خواستند این شورا را منحل کنند، چرا آنرا راه انداختند؟ چرا کسی به انحلال این نهادها اعتراض نمی کند؟
زبان، محور فرهنگ است
صالحی اضافه کرد: زبان فارسی ما در سطح بین المللی هم با مشکلات گوناگونی مواجه می باشد. مسؤلان روسیه به مسؤلان سوریه گفته اند ما در ازای کمک به بازسازی کشورتان از شما می خواهیم زبان روسی را بعنوان دومین زبان رسمی کشورتان بشناسید. ما هم در سوریه و عراق جنگیدیم اما به راستی چه کاری برای ترویج زبانمان کردیم؟ الآن ایران نمی تواند یک موسسه فرهنگی در عراق راه بیندازد.
وی اظهار داشت: زبان فارسی در هند، زبان دوم شده است، اما به جز برگزاری چند جلسه کار دیگری نکرده ایم. به راستی جبهه زبان فارسی در کجا فعال خواهد شد؟
دبیر انجمن ویرایش و درست نویسی بیان نمود: ما در زمینه آینده پژوهی برای زبان فارسی هم کاری نکردیم. اگر در دهه ۷۰ به گزارش های آینده پژوهی توجه می کردیم، امروز می توانستیم گام های خوبی در جهت پاسداشت و ترویج زبان فارسی برداریم. الان هم گزارش های آینده پژوهی تدوین و منتشر می شوند. زبان، محور فرهنگ است.
ساختار مدیریتی باید اصلاح شود
صالحی راهکار حل مشکلات زبان و ادبیات فارسی را کنار گذاشتن شیوه مدیریتی دهه ۴۰ دانست و اظهار داشت: ساختار مدیریتی باید اصلاح گردد. نگاه مدیران به عالم باید عوض شود تا نگاهمان به زبان و ادبیات فارسی تغییر کند. ما در گام دوم باید وارد حوزه آموزش شویم. امروزه شعری پیدا نمی گردد که الفبای فارسی را به بچه ها آموزش دهد.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب